माणसं

– अनिल अवचट

हमाल, भंगी, वेश्या, ऊसतोडणी कामगार, धार्मिक भोंदूगिरी अशा कितीतरी विषयांची त्यांनी त्यांच्या नजरेनं केलेली पाहणी आणि त्यातून त्यांनी उभं केलेलं लेखन, हे मराठी साहित्यातले एक महत्त्वपूर्ण काम आहे. विशेषतः त्यांचं ‘माणसं’ हे पुस्तक या अर्थाने मराठी साहित्यातील मैलाचा दगड आहे. ‘माणसं’पूर्वी अशा प्रकारचं लेखन मराठीत नव्हतं असं नाही, पण अवचटांनी वृत्तांतकथन म्हणजे रिपोर्ताजच्या साहाय्याने वाचकाला जे काही दाखविलं, ते एकदमच नावीन्यपूर्ण होतं. ‘माणसं’ मधल्या दीर्घलेखांमध्ये पत्रकाराची वास्तव टिपणारी नजर आहे, पण त्यामध्ये एखाद्या कादंबरीकारासारखे तपशील येतात.